‘Brexit’: de geest uit de Europese fles?

Gepubliceerd: 06-06-2016

Op 23 juni beslissen de Britten of ze in de Europese Unie blijven, of vertrekken. Volgens de laatste peilingen gaat het heel spannend worden. Een ‘Brexit’ heeft hoe dan ook grote gevolgen. Zeker ook voor een handelsland als Nederland, dat sterke economische banden met het Verenigd Koninkrijk heeft.

 
Kantar Public heeft in elf EU-landen simultaan een studie uitgevoerd naar de meningen over en verwachtingen aangaande dit belangrijke referendum. In Nederland is dit onderzoek door Tim de Beer en Koen de Groot van TNS NIPO begeleid. 
 
De focus van het onderzoek lag niet alleen op een Brexit, maar ook op een mogelijk ‘Nexit’ (ofwel: Nederland verlaat de EU). Met het per referendum afschieten van het Associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne nog vers in het geheugen lijkt de Nederlandse geest uit de Europese fles.

Nederland stond decennialang als een ‘eurofiel’ land te boek, maar de laatste jaren is de  liefde voor Europa duidelijk aan slijtage onderhevig. Verklaarde voorheen niet meer dan 15 tot 20% van de Nederlanders zich ‘tegenstander van Nederland in de EU’, inmiddels is dit percentage opgelopen tot circa een derde. Deze (niet meer onaanzienlijke) groep heeft een belangrijke rol gespeeld in het afschieten van het Associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne, zo toonde ons onderzoek al eerder aan. Hoe men dat deed? Door massaal te gaan stemmen – in ieder geval (veel) vaker dan de EU-gezinde burger. Het ‘Oekraïnereferendum’ kan met recht als een volkssoevereine tik op de vingers van de supranationale rechtsorde worden gezien. 
 
Ten aanzien van een mogelijk ‘Nexit’ referendum zien we enkele opvallende zaken. Er zijn meer mensen die een dergelijk referendum eerder wel (38%) dan niet (28%) zien zitten. Dat betekent dus dat óók mensen die niet noodzakelijkerwijs eurosceptisch zijn de Nexit-vraag wel willen laten voorkomen. Grote groepen mensen zien een referendum als ‘corrigerend’ instrument blijkbaar wel zitten. Maar de ene burger is de andere niet – de mening over de toekomst van Europa speelt wel degelijk een rol. Zo zien lager opgeleiden en PVV- en SP-kiezers een referendum zitten, maar zijn hoger opgeleiden duidelijk minder enthousiast. En –ironie! – D66-kiezers in het bijzonder. Het aloude ‘kroonjuweel’ is niet meer wat het geweest is. 
 
Overigens hoeven we ons niet al te veel zorgen over een Nexit te maken – mocht het zo ver komen dat er een referendum volgt. In een dergelijk geval zullen de ‘eurofielen’ zich zeker roeren. Een derde (33%) zou voor een ‘Nexit’ stemmen, maar toch nog de helft (49%) zou voor ‘blijven’ stemmen. En, mocht het toch tot een Nexit komen: een meerderheid vindt dat de Nederlandse regering hier iets mee zou moeten doen, maar de overgrote meerderheid verwacht niet dat dit zal gebeuren. Per slot van rekening hebben we hier een raadgevend referendum. 
 
Meer zorgen moeten we ons om een eventueel Brexit maken. Volgens de laatste peilingen gaat het heel spannend worden. Nederlanders onderschrijven dit: hoewel een grote meerderheid hoopt dat het Verenigd Koninkrijk erin blijft, verwachten mensen dat het too close to call wordt (39%: Brexit, 38%: Brexstay). En áls het Verenigd Koninkrijk er dan uitstapt dan zijn de gevolgen niet mals, zo denken we. De financiële gevolgen zullen nadelig zijn en de geopolitieke invloed van de EU in de wereld zal afnemen. In landen als Ierland, Denemarken, Finland, Polen, Luxemburg, Duitsland en Tsjechië klinken soortgelijke geluiden. 
 
Hoe dan ook: als de Engelsen op 23 juni besluiten om in de EU te blijven, dan zal een meerderheid van de Europeanen opgelucht ademhalen. Ook in Nederland. Anderzijds: komt het toch tot een Brexit, dan zal een relatief kleine, maar gestaag groeiende groep Europeanen dit als een aansporing zien om serieus aan de banden met Brussel te morrelen. 
 
De resultaten zijn op maandag 6 juni gepubliceerd in het Financieele Dagblad en onder meer via BNR Nieuwsradio en RTL Z verder verspreid. 

Luister hier de duiding van deze resultaten door Tim de Beer terug op BNR en RTL Z.

Voor meer informatie kunt u terecht bij:
 
Tim de Beer                                                          
t. 020 5225 399 / 06 – 39231175                                                       
e. tim.de.beer@tns-nipo.com                                              
twitter @timdebeer79